Zasady w grach planszowych

Miała być recenzja i to starszej gry, bo Conana, którego dopiero od niedawna miałem przyjemność ogrywać, niestety – dupa zbita! Na artykuł o tej grze przyjdzie jeszcze poczekać.

Ostatnio narzekałem na wersje językowe i zastanawiam się, co tu dzisiaj napisać. Jest jeden duży temat, który chcę poruszyć, ale jestem zbyt zmęczony, by się za niego brać, a nie chcę go potraktować „po łebkach”.

Wrócę do problemu, o którym sporo pisałem w poprzednim artykule odnośnie do wersji językowych, czyli zasad w grach. Ostatnio, przy okazji ogrywania Stworzy, mieliśmy kolejną kłótnię podczas interpretacji reguł gry.

Nigdy nie lubiłem „domowych zasad” i zawsze staram się grać w stu procentach zgodnie z instrukcją. Koniec końców, ktoś to wymyślił po to, aby grać według jego wizji. Zamiast zmieniać, można wziąć inną grę, a nie kombinować i grać po swojemu.

Sęk w tym, że czasem nie wiadomo, jak coś zinterpretować, żeby było dobrze. Tu dochodzimy do sedna. Żyjemy w czasach, w których często możemy się ratować Internetem, filmikami instruktażowymi, forami itd. itp. Bardzo łatwo da się odnaleźć odpowiedzi na nurtujące nas pytania, często odpowiedzi od samych twórców, dzięki czemu można mieć pewność, że powinno być tak, a nie inaczej. To jest wspaniała rzecz i nierzadko ratuje tyłek. Gorzej, jak trafi się problem, którego nikt wcześniej nie miał i trzeba czekać na uzyskanie odpowiedzi…

To, co chcę jednak omówić, to instrukcje do gier i to, jak ciężko jest je dobrze napisać.

Gdyby się tak zastanowić, to gdy kupujemy pudełko z grą, wszystko, co w nim znajdziemy, powinno być wystarczające do poprowadzenia rozgrywki. Sięganie po zewnętrzne materiały do uzupełnienia wiedzy nie powinno być konieczne, a jeśli jest, to czy nie mamy do czynienia z wadliwym produktem?

Weźmy taki przykład. Ktoś kupiłby lodówkę, a w instrukcji byłoby napisane „należy trzymać zamkniętą”. Kupujący trzymałby ją za zamkniętymi drzwiami w kuchni, za to z otwartymi drzwiczkami samej lodówki i dziwił się, że źle działa: przecież jest zamknięta w kuchni zgodnie z instrukcją!

Przykład dość ekstremalny, ale taki miał być. Coś, co pozornie wydaje się oczywiste, zwłaszcza jak ktoś jest związany z tematem, może uśpić czujność. Zdania, które wyglądają świetnie na papierze, proste i przyswajalne, bywają czasem zwodnicze.

Najczęściej kolejne analizy i powtórzenia prowokują umysł do zbędnych analiz i szukania alternatyw. Zaczyna się powątpiewanie w prostą logikę i poszukiwanie ukrytych reguł. Dopowiadanie i próbowanie wynajdywania przypadków, gdy dane zdanie może mieć inne znaczenie.

To nadmierne analizowanie właśnie jest powodem, dla którego jest trudno tworzyć dobre instrukcje do gier planszowych. Często trzeba nie tylko umiejętnie wyjaśnić wszystkie zasady, ale i przewidywać, jakie mogą one rodzić pytania. I tu moim zdaniem zaczynają się pojawiać te naprawdę dobre i złe.

Złe próbują często przerabiać istniejący tekst, aby nie pozostawiał wątpliwości, co często, owszem, działa, ale pozornie, bo jedne znikną, a pojawią się nowe, inne.

Dobre, które dopisują więcej tekstu, dając przykłady i powtarzając najważniejsze wnioski. Lepiej dwa razy coś wyjaśnić, niż zaufać, że to zdanie nie budzi wątpliwości.

Bardzo lubię rozwiązania m.in. od Fantasy Flight Games, gdzie poza główną instrukcją do gry jest też książka ze zbiorem zasad. Tam właśnie mamy konkretny i solidny tekst odnośnie do każdego zagadnienia w grze, aby rozwiać maksimum problemów.

Uważam, że twórcy gier nie powinni się bać tworzenia długich instrukcji! Coś jest niejasne, ktoś o coś zapytał, nawet jak jest to głupie, lepiej od razu napisać, że chodzi o zamknięcie drzwi od lodówki i to tej konkretnej, tej kupionej, a nie innej!
To, że dziś mamy możliwość buszować w Internecie, uganiać się za „najczęściej zadawanymi pytaniami”, erratami i innymi, nie usprawiedliwia skrócenia instrukcji, rezygnacji z przykładów i powtórzeń.
Kupiony produkt musi być kompletny i samowystarczalny!

Brak indeksu słów kluczowych to też karygodny błąd. Łatwiej mi żyć bez spisu treści, bo i tak czytam instrukcję od początku do końca. Podczas gry zaś, będę szukać „walka”, „krytyczny sukces”, „szalony wódz” czy innych słów kluczowych, a nie rozdziału „Zasady walki”, bo często w instrukcji i tak panuje chaos i nie ma gwarancji, co będzie w danym rozdziale, dlatego lepiej jest mieć indeks, który powie, na których stronach znajdę interesujące mnie zagadnienie!

Brak listy komponentów wraz obrazkami każdego z nich, aby móc zidentyfikować, jak wygląda „żeton kozackiego dowódcy”, to kolejny duży błąd! Rozpoznawanie elementów w pierwszej rozgrywce jest nierzadko nieintuicyjne i możliwość szybkiej weryfikacji, co jest co, naprawdę ułatwia życie.

Podsumowując ten artykuł, dobra instrukcja powinna posiadać:
po pierwsze – indeks pojęć, które się pojawią w grze;
po drugie – listę elementów gry ze zdjęciem umożliwiającym ich szybką identyfikację oraz ilość występującą w pudełku;
po trzecie – przykłady każdej zasady, która zrodziła pytania „że co?”;
po czwarte – tworzenie „słów kluczowych”, aby to samo działanie w różnych momentach gry miało to samo znaczenie, np. odrzuć – odrzucany element wraca do swojej puli i będzie można go ponownie zdobyć; usuń – element jest usuwany do końca rozgrywki i nic już go nie przywróci;
po piąte i ostatnie – odpowiedzi na potencjalne pytania, np. „Czy można akcją wybierz dowolny element gry, wybrać taki, co został już usunięty z rozgrywki?” NIE! Nikt i nic nie może wybrać usuniętych elementów z rozgrywki ANI TYCH, KTÓRE NIE BIORĄ W NIEJ UDZIAŁU OD POCZĄTKU!

A co Waszym zdaniem jest istotne w instrukcji, aby była ona czytelna i nie pozwalała na nadinterpretacje?

Szóstek!

Książki jakie najczęściej czytam ;)